Digi-RIE Fysieke belasting (9.3)

9.3 Fysieke belasting

Veel arbeidsongeschiktheid heeft te maken met klachten van het houding- en bewegingsapparaat. Deze klachten zijn zeker niet alleen te wijten aan het tillen van heel zware voorwerpen. Ook het langdurig in verkeerde (statische) houding werken of het veelvuldig herhalen van op zichzelf ‘lichte’ werkzaamheden (zoals het bedienen van de muis) kan tot ernstige klachten leiden. Het is niet mogelijk alle factoren geheel in dit kader uit te werken. Deze module helpt bij het uiteenrafelen van de belasting en helpt zodoende bij het onderkennen van situaties waarin een specialist geraadpleegd zou moeten worden.

1. Fysieke belasting

Stelling: De medewerkers werken in afwisselende houding en de lichamelijke belasting is beperkt. .

Toelichting: Als er langdurig in belastende houding gewerkt wordt, frequent zware lasten getild worden of veel kracht gezet moet worden is een nadere beoordeling van de fysieke belasting vereist. Ook wanneer er langdurig (uren) aaneengesloten dezelfde kortdurende handelingen (meerdere malen per minuut) verricht worden, is een adequate inrichting van het werk cruciaal en moet deze nader beoordeeld worden.

Oplossing: Zorg voor voldoende afwisseling in werkzaamheden en werkhouding. Creëer goed bereikbare werkplekken. Maak gebruik van hulpmiddelen bij het hanteren van (zware) lasten.

2. Voorovergebogen werken

Stelling: De werkplek is zodanig ingericht dat medewerkers zonder vooroverbuigen kunnen werken

Toelichting: Naast het zorgen voor afwisseling is ook het zorgen voor een goede werkhoogte en het werken binnen handbereik cruciaal om ongunstige houdingen tegen te gaan. Dit is vooral belangrijk als medewerkers langdurig (meer dan een uur) aaneengesloten op dezelfde plek werken en/of dezelfde handeling verrichten. Hierbij moet rekening gehouden worden met de lichaamslengte, de hoogte van het werkstuk of bedieningsmiddel (waar pak je het vast), been- en voetenruimte (kun je goed aan het werkblad aanschuiven/staan), kun je het werk goed zien (details en juiste verlichting). Observeer de aard van het werk en de houdingen die medewerkers aannemen om te bepalen of er in ongunstige houdingen wordt gewerkt.

Oplossing: Pas de werkhoogtes waar nodig aan. Creëer voldoende been- en voetruimte. Verminder de reikwijdte. Biedt de mogelijkheid om belastende werkzaamheden regelmatig af te wisselen. Biedt een zitgelegenheid. Zorg voor geschikte verlichting van de werkplek.

3. Tillen van gewichten

Stelling: Bij tilwerkzaamheden met twee handen en een optimale tilsituatie is het maximale gewicht van het te tillen voorwerp 23 kg en bij tilwerkzaamheden met één hand is het maximale gewicht ervan 6 kg.

Toelichting: De Arbowet kent geen specifieke eisen over hoeveel een werknemer mag tillen. De last mag echter geen gevaar opleveren voor de veiligheid en of de gezondheid van de werknemer (Arbobesluit 5.2). Tillen en dragen moet in de Risico-Inventarisatie en Evaluatie opgenomen zijn en afhankelijk van het risico bestreden worden via een plan van aanpak. Om tilhandelingen te beoordelen zijn er verschillende methodes ontwikkeld. Een van de meest gebruikte is de NIOSH-methode (op diversie websites is deze methode beschikbaar), die niet alleen kijkt naar het gewicht van het voorwerp, maar ook naar de omstandigheden waaronder het wordt verplaatst. Zoals de frequentie, de afstand van de verplaatsing, de hoogte tot de vloer en de draaiing van het lichaam. Op basis van deze gegevens berekent de NIOSH-methode het aanbevolen gewicht. Maximaal is dat 23 kg, maar dat geldt dan voor een ideale tilsituatie.

Oplossing: Zorg er voor dat medewerkers weten hoe en welke last ze maximaal mogen tillen en zorg ervoor dat er tilhulp- en transportmiddelen beschikbaar zijn.

4. Til- en transporthulpmiddelen

Stelling: Bij til- en transportwerkzaamheden wordt zoveel als mogelijk gebruik gemaakt van hulpmiddelen en deze kunnen op een veilige wijze worden toegepast.

Toelichting: Voor de veiligheid van hulpmiddelen zie ook de module arbeidsmiddelen. Het is van belang dat tilhulpmiddelen en transportmiddelen voldoende beschikbaar zijn en dat de toegankelijkheid van de werkplekken zodanig is dat de middelen goed gebruikt kunnen worden. Bij ’tilhulpmiddelen’ kan gedacht worden aan (niet uitputtend): hijskranen, loopkat; steekwagen.

Oplossing: Zorg voor voldoende tilhulpmiddelen. Let bij het indelen van ruimtes op transportroutes en het gebruik van til en transporthulpmiddelen (voldoende manoeuvreerruimte, geen obstakels e.d.).

5. Uitoefenen van grote kracht

Stelling: Medewerkers hoeven zelden veel kracht te zetten .

Toelichting: Naast het tillen van lasten kan ook bedienen of duwen/trekken aan objecten tot grote krachten op het houding en bewegingsapparaat leiden. Naarmate dat verder van het lichaam af moet gebeuren, worden de krachten groter en ongunstiger (boven de macht werken). Ook is de stand van het lichaam zeer belangrijk: de rug draaien tijdens kracht zetten is funest. Het kracht zetten met één hand (asymmetrisch) is extra belastend. Tot slot kun je hier ook onder verstaan: het plotseling grote kracht moeten zetten (als iets omvalt of als je je verstapt tijdens het tillen van een last). Wanneer dergelijke situaties zich veel voor kunnen doen zijn maatregelen beslist vereist. Dit geldt bijvoorbeeld bij:

• te grote kracht leveren, bijvoorbeeld een duwkracht van meer dan 20 kg;
• op harde ondergrond springen van hoogte (zoals frequent uit voertuig springen);
• op oneffen/scheef terrein lopen (zoals talud).

Raadpleeg een deskundige als er in belangrijke mate sprake is van bovengenoemde lichamelijke belastingen.

Oplossing: Houd bij de organisatie van het werk rekening met de mogelijkheid om belastende werkzaamheden regelmatig af te wisselen. Zorg dat bedieningsmiddelen en werkstukken direct binnen handbereik zitten en niet teveel kracht vereisen bij bediening. Bied transportmiddelen aan die gemakkelijk verplaatsen. Zorg dat transportroutes geen niveauverschillen of andere obstakels hebben. Geef instructie aan medewerkers over het op de juiste wijze gebruiken van kracht.

6. Veel dezelfde handelingen (repeterend werk)

Stelling: Werkzaamheden waarbij vaak (binnen 90 seconden) dezelfde beweging wordt herhaald, worden minder dan 1 uur achter elkaar en minder dan 2 uur per dag uitgevoerd.

Toelichting: Voldoende afwisseling is cruciaal in het voorkomen van klachten aan het bewegingsapparaat. Onder veelvuldig dezelfde handeling wordt verstaan, het frequent (binnen 90 seconden) uitvoeren van dezelfde bewegingen. Hoe groter de kracht en hoe ‘extremer’ de stand van de gewrichten, des te gevaarlijker wordt de handeling. Er is een verhoogd risico als de werkzaamheden meer dan 1 uur achter elkaar/ meer dan 2 uur per dag worden uitgevoerd, maar denk ook aan andere vormen van overbelasting zoals het veelvuldig omhoog kijken (zoals bij een heftruckchauffeur).

Oplossing: Hou bij de organisatie van het werk rekening met de mogelijkheid om belastende werkzaamheden regelmatig af te wisselen. Zorg bij repeterend werk voor een ideale werkhoogte en een minimale krachtinspanning.

7. Trillingen handgereedschappen

Stelling: De medewerkers werken slechts incidenteel of kortdurend met trillende handgereedschappen.

Toelichting: Het werken met trillend handgereedschap, frezen, kettingzagen en dergelijke kan beschadiging veroorzaken van hand-arm apparaat (witte vingers syndroom). Dit treedt op als gewerkt wordt met apparaten die een hoge trillingsintensiteit hebben gecombineerd met een langdurig gebruik van deze apparaten op een werkdag. Als het apparaat meer dan 2,5 m/s² trillingsintensiteit veroorzaakt (zie gegevens leverancier) dan kunnen er gezondheidsrisico’s optreden.

Oplossing: Zoek naar andere manieren om de werkzaamheden uit te voeren zonder gebruik van trillend gereedschap. Zorg voor voldoende isolatie van trillingen. Koop trillingsarme gereedschap en machines. Beperk de fysieke belasting door spreiding van werkzaamheden over de dagen, taakroulatie.

8. Blootstelling lichaamstrillingen

Stelling: De medewerkers worden beperkt blootgesteld aan lichaamstrillingen.

Toelichting: Voertuigen zoals grondverzetmachines, tractoren, heftrucks e.d. waarmee op terrein gereden wordt met veel oneffenheden, cabines van kraanmachines en ook sommige werkplekken op schepen kunnen sterke trillingen doorgeven. Met name zittend werk kan daarbij tot overbelasting leiden. Voor lichaamstrillingen is de norm 0,5 m/s² voor 8 uur gemiddeld.

Oplossing: Zoek naar andere manieren om de werkzaamheden uit te voeren zonder gebruik van trillende voertuigen. Zorg voor voldoende isolatie van trillingen. Koop trillingsarme gereedschap en machines. Beperk de fysieke belasting door spreiding van werkzaamheden over de dagen, taakroulatie.

9. Afwisseling in houding

Stelling: Staan, bukken, zitten, lopen, tillen en duwen worden voldoende afgewisseld.

Toelichting: Voldoende afwisseling is cruciaal in het voorkomen van klachten aan het bewegingsapparaat. Langdurig of veelvuldig in één houding werken respectievelijke dezelfde handeling verrichten levert het grootste risico op. De volgende situaties kunnen overbelasting veroorzaken:

• Langdurig werken in ongunstige lichaamshoudingen zoals hurken, knielen, bukken, knijpen, armen boven het hoofd, asymmetrische houdingen;
• Een lange duur van (statisch) belastend werk, bijvoorbeeld langdurig een knop/pedaal ingedrukt houden, vasthouden van een dienblad of langdurig zitten of op een plek staan;

Daar waar staand wordt gewerkt terwijl het werk ook toelaat om van tijd tot tijd te zitten, dient de medewerker een zitgelegenheid geboden te worden. Bij zitten en staand werk is het ook belangrijk dat er voldoende been- en voetruimte is, zodat gemakkelijk van stand gewisseld kan worden. Zorg dat bij de handeling de gewrichten niet scheef belast worden en dus ook niet in ‘extreme’ stand gebruikt kunnen worden.

Oplossing: Houd bij de organisatie van het werk rekening met de mogelijkheid om belastende werkzaamheden regelmatig af te wisselen. Biedt een zitgelegenheid. Zorg dat bedieningsmiddelen en werkstukken direct binnen handbereik zitten. Zorg voor voldoende bewegingsruimte/beenruimte. Biedt hulpmiddelen aan om krachten die ‘statisch’ zijn te verlichten (zoals knielstoel, kniebeschermers, balancers, enz.).